Uniek street art project voor LUSTR: Museum Murals brengt verbinding met de stad

Mural in Leeuwarden. Fotocredits Roosmarijn Jongstra

Het project Museum Murals omvat 21 muurschilderingen verspreid over Nederland, die in een periode van twee en een halve maand worden gerealiseerd en onthuld. Aan dit project ging een aanlooptijd van anderhalf jaar vooraf. Annemarie Goedvolk van LUSTR vertelt over dit bijzondere project.

Museum Murals is een initiatief van het Mauritshuis in Den Haag. "Het museum vierde in 2022 diens jubileum met een project dat bestond uit vijf muurschilderingen in Den Haag", vertelt Annemarie Goedvolk. "Met dit project wilde het Mauritshuis de zichtbaarheid van het museum vergroten en de verbinding opzoeken in de verschillende wijken. Je zou denken dat het realiseren van een muurschildering een eenvoudig project is, maar het Mauritshuis liep wel degelijk tegen uitdagingen aan. Normaal gesproken werkt het museum binnen de eigen ruimte. De collectie bestaat uit werken van kunstenaars die niet meer leven, dus hoef je ook niet te overleggen. Nu moest er ineens rekening worden gehouden met andere dynamieken. Er kwamen ook praktische aspecten om de hoek kijken, zoals weersomstandigheden. Tijdens het aanbrengen van een muurschildering waaide het heel hard waardoor verfspetters buiten het afgezette gebied op een auto van een omwonende terecht kwamen, wat razend-snel opgelost moest worden."

Vervolg

Ondanks de uitdagingen van het eerste project leverden de muurschilderingen het Mauritshuis veel op qua zichtbaarheid en verbinding met de stad. Het museum wilde er dan ook een vervolg aan geven, ditmaal met diverse musea uit heel Nederland, waarbij de musea samen met een muralist een nieuw kunstwerk zouden creëren. Via de VriendenLoterij kreeg het Mauritshuis budget om het project te realiseren. Het team besloot ook om hulp in te roepen bij een extern bedrijf om de organisatie op zich te nemen. Annemarie: "De opdracht werd via een aanbesteding uitgezet en drie bureaus werden benaderd om een pitch te doen. LUSTR was opgevallen bij het Mauritshuis omdat we al eerder een dergelijke samenwerking hadden opgezet. Voor de organisatie van lichtfestival The Hague HighLights hadden we samen met de conservatoren en een lichtkunstenaar een traject opgezet voor een projectie op de façade aan de zijde van de Hofvijver. Bovendien hebben wij ruime ervaring met evenementen en festivals in de openbare ruimte en zijn we bekend met de dyna-miek die werken in de culturele sector met zich meebrengt."

Tijdens het Ontwerpfestival werd de keuze voor het definitieve ontwerp gemaakt samen met de buurt. Fotocredits Keith Montgomery

LeerprocesLUSTR won de aanbesteding, al had Annemarie in haar pitch aangegeven het project op een aantal punten anders te willen aanpakken. "Het uitgangspunt van het Mauritshuis was de samenwerking met twintig musea, waarbij zij zelf de 21e muurschildering voor hun reke-ning zouden nemen. De schilderingen wilden zij over een periode van twee jaar realiseren. Ik gaf tijdens mijn pitch aan dat het beter was om alle twintig murals in één zomer uit te rollen. Anders zouden de eerste tien alle aandacht krijgen, terwijl voor de overige tien de nieuwswaarde weg zou zijn. Verder nam ik in mijn pitch mee dat zij als museum veel hadden geleerd en ervaren door zelf intensief samen te werken met de kunstenaar, het werken in de openbare ruimte en met de wijkbewoners. Maar nu gingen zij ervan uit dat het externe bureau het complete organisatieproces op zich zou nemen, inclusief de muurschilderingen zelf. Daarom vond ik dat het bureau meer naast ieder museum moest gaan staan zodat de musea net als het Mauritshuis zelf het leerproces konden ervaren en verbinding met de wijk konden opbouwen. Uiteindelijk kreeg ik de opdracht vanwege mijn kritische blik op enkele aspecten waar zij zelf ook al over twijfelden. Zij waren heel blij dat iemand dat had durven zeggen. Mij heeft het geleerd dat je als bureau bij een pitch niet de opdrachtgever naar de mond moet praten, maar dat je juist positie moet inne-men en waar nodig dingen moet aanpas-sen, zodat de opdrachtgever het gewenste eindresultaat krijgt."

Projectmanager

Na het winnen van de pitch begon Annemarie met de herstructurering van de opzet. "Het Mauritshuis heeft het gehele project bij ons neergelegd, voor dat vertrouwen ben ik heel dankbaar. Ik zit samen met directeur Martine Gosselink, het hoofd marketing en de financieel manager in een stuurgroep die om de acht weken bij elkaar komt om de voortgang en het budget te bespreken. Zo zorgen we dat we dichtbij de initiatiefnemer blijven en diens droom realiseren. Twee projectmanagers begeleiden de 21 musea. Zij hebben, samen met artistiek adviseur en street art specialist Peter Ernst Coolen, de musea geholpen met het vinden van de juiste muralist, het selecteren van een muur, het sluiten van overeenkomsten met de kunstenaar en de eigenaar van het gebouw, het begeleiden van de ontwerpfase van de schildering en het contact met en betrekken van de wijkbewoners."

Elk museum krijgt budget voor het plaatsen van de mural en wordt ondersteund door de artistiek adviseur die de street art scene kent en helpt om de juiste kunstenaar te vinden. Daarnaast is er praktische en facilitaire ondersteuning vanuit LUSTR én wordt er meegelift op de landelijke campagne die is uitgerold. "Bij het selecteren van de musea heb ik gekeken naar een goede balans tussen de 'kunstmusea' en instellingen die zich richten op erfgoed en archeologische en historische thema's. Uiteindelijk heb ik 26 musea benaderd, waarvan er zes afvielen omdat de timing voor hen niet goed was vanwege een verbouwing, een strategische herpositionering of een directiewissel."

Mural Drents Museum. Fotocredits Sake Elzinga

Uitdagingen

Het realiseren van de murals ging en gaat gepaard met de nodige uitdagingen. "Normaal gesproken heb je bij event een aanlooptijd van vier tot negen maanden. Dan is het een kwestie van zo snel mogelijk de locatie regelen, afspraken maken met sprekers, de catering regelen en gaan. Museum Murals had een aanlooptijd van anderhalf jaar waarbij je vooral achter de schermen bezig was, zonder dat je iets zichtbaars over het project naar buiten kon brengen. In het begin had ik nog de illusie dat ik sturend kon zijn op welke murals als eerste zouden worden onthuld en waar. Uiteindelijk bleek iedere mural een ingewikkeld proces. Je hebt te maken met een dynamiek waar veel verschillende stakeholders bij betrokken zijn en wiens neuzen je allemaal dezelfde kant op moet krijgen en houden. De reacties van de bewoners wisselen; de een is enthousiast, de ander vindt het spannend. Een van de musea die in juni de schildering wilde aanbrengen, moest uiteindelijk op zoek naar een andere locatie omdat er een week van tevoren reuring ont-stond binnen de VvE van het betreffende gebouw. Hierdoor moest ook de social campagne en de outdoor campagne worden uitgesteld. Met 21 muurschilderingen heb je flink wat doorzettingsvermogen nodig. Het is steeds twee stap-pen vooruit en één stap terug."

Campagne

Inmiddels zitten alle musea in de laatste fase waarin de definitieve ontwerpkeuze wordt gemaakt en de eerste murals worden aangebracht. Eind september moet de laatste muurschildering onthuld zijn. Bij elke mural komt een toelichting met een doorverwijzing naar het museum en een qr-code naar een podcast waarin je meer kunt ontdekken over de kunstenaar. "Op 5 juli werd in Alkmaar de eerste muurschildering onthuld. Die dag is ook de online campagne van start gegaan die we met I Care Producties hebben ontwikkeld. Het gezicht van de campagne is Nellie Benner, die vragen stelt over de mural of het ontwerp. Mensen die de campagne bekijken, kunnen reageren op de quizvragen. Met deze campagne van vier weken richten we ons specifiek op de doelgroep die net is afgestudeerd en de arbeidsmarkt betreedt. Zij hebben wel interesse in cultuur, maar gaan niet perse naar een museum. Daarnaast hebben we in de week van 17 juni een outdoor campagne op de grootste stations in Nederland gelanceerd die gedurende de hele zomer te zien zal zijn. Videoschermen laten beelden van de murals zien. Daarnaast hebben we de lan-delijke pers benaderd. Verder laten we een online campagne doorlopen."

Mural Scheepvaartmuseum in Amsterdam Slotermeer. Fotocredits Wouter Vellekoop

Zelf aan zet

De musea zijn zelf ook aan zet. "Elk museum benadert zelf de regionale pers. Daarnaast moeten de musea met de wijk een aantal activiteiten rondom de murals organiseren, zoals workshops en lezingen. In een aantal steden waar veel aandacht is voor straatkunst, wordt de muurschildering opgenomen in de stadswandeling. Een aantal musea heeft al aangegeven dat ze uiteindelijk nog een mural willen gaan maken. Omdat ze bij dit grote project van ons begeleiding hebben gehad, weten ze hoe ze dit voor elkaar kunnen krijgen. Verder merken we dat de musea een omslag hebben gemaakt in hun denkpatroon van wat je als museum kunt doen en waar je zichtbaar kunt zijn. De conservator van het museum in Alkmaar gaf aan dat zij het als een nieuw werk in de collectie ziet en dat het museum in feite een stukje groter is geworden."

Resultaten meten

Hoewel er voor het project een aantal concrete doelstellingen zijn opgesteld zoals het aantal muurschilderingen en het aantal activiteiten in en met de wijk, blijkt het in de praktijk lastig te meten. "Het uiteindelijke doel is om een jongere doelgroep via straatkunst te interesseren in een museumbezoek. Dat is lastig om te meten, maar meten is wel het einddoel. We kunnen meten hoeveel mensen de online campagne bekijken, hoeveel mensen doorklikken naar de website, hoeveel mensen de qr-codes scannen. De musea kunnen dit met hun activiteiten wel goed in de gaten houden."

Hoewel het project nog niet is afgerond, is Annemarie nu al tevreden over het eindresultaat. "De looptijd van het project is erg lang. Ook de dynamiek is heel anders dan die van een festival of congres. Ik ben met LUSTR nog geen ander soortgelijk project tegengekomen waarbij een culturele instelling een droom van deze omvang heeft en de organisatie daarvan vol vertrouwen uit handen geeft aan een bureau. Dat maakt het project eervol en uniek."

Informatiebordje bij de mural. Fotocredits Wouter Vellekoop
 

Aan Museum Murals doen de volgende musea mee: Museum Batavialand, Centraal Museum, Dordrechts Museum, Drents Museum, Fries Museum, Groninger Museum, Het Noordbrabants Museum, Het Scheepvaartmuseum, Het Romeins Museum, Kröller-Müller Museum, Mauritshuis, Museum Arnhem, Museum Flehite, Museum de Fundatie, Museum Kaap Skil, Museum Prinsenhof Delft, Nederlands Fotomuseum, Rijksmuseum van Oudheden, Stedelijk Museum Alkmaar, Watersnoodmuseum, Zaans Museum.

Meer informatie vind je op museummurals.nl.